Vanwege overheidsmaatregelen moest de praktijk eind december dicht en kon ik mijn werk niet meer doen. Omdat ik niet wist hoe lang het zou gaan duren, ben ik toen gestart met de Maaltijdenservice. Het was een initiatief om met name overbelaste gezinnen in de lockdown te ondersteunen bij het bereiden van de avondmaaltijd. Koken is één van m’n hobby’s en ik vind het extra leuk als ik anderen daarmee blij kan maken. Daarnaast was het een mooie gelegenheid om mensen te laten kennismaken met voeding dat volgens de Chinese Vijf Elementen voedingsleer is bereid. In dit artikel vertel ik graag wat meer over mijn ‘keukengeheimen’ om een smakelijke, voedzame en gezonde maaltijd op tafel te toveren.
Voeding in de Chinese geneeskunde
Van oudsher is voeding een belangrijk onderdeel binnen de Chinese geneeskunde. Het dieet was altijd al een effectieve en gemakkelijke manier om gezond te blijven. Wanneer er dan toch ziekte ontstond, werd eerst het voedingspatroon aangepast. Pas als de ziekte met voeding niet kon worden genezen, werden Chinese kruiden en acupunctuur-behandelingen ingezet.
Waar het in de Chinese Vijf Elementen voedingsleer om draait, is dat de Maag en de Milt – de basis van de spijsvertering – worden ‘gekoesterd’. Wat ik daarmee bedoel, is dat de Maag en de Milt voeding ontvangen die gemakkelijk te verteren is en dus de spijsvertering niet onnodig belast. Het is belangrijk om de spijsvertering sterk te houden, want dat is de basis voor de aanmaak van levensenergie (Qi) en Bloed. Als de spijsvertering sterk is, zijn de Qi en het Bloed ook sterk. Dat maakt dat het lichaam beter bestand is tegen ziekte. Maaltijden kunnen dan ook het beste op een manier worden bereid zodat ze – letterlijk – goed op de maag vallen.
De oude gezegden geven het vaak heel mooi weer. Als iets “goed op de maag valt”, dan heb je er geen last van. Valt iets “zwaar op de maag” of ligt iets “als een blok op de maag”? Dan geeft het aan dat je daar last van hebt. Het blokkeert de Maag Qi wat bijvoorbeeld pijn, een opgeblazen gevoel en/of zure oprispingen kan geven. Nu is dat voor een keer natuurlijk niet zo erg. Maar je kunt je voorstellen dat als de Maag en Milt voortdurend overbelast zijn, dat dat verdere gevolgen zal hebben. Er zal dan onvoldoende Qi en Bloed worden aangemaakt, waardoor ze beide uitgeput raken. Het lichaam raakt daarmee ook uitgeput; Qi is immers de levensenergie die overal in het lichaam aanwezig is en het Bloed is wat het Qi voedt.
De Chinese Vijf Elementen voedingsleer
Bij ons in het westen letten we qua dieet vooral op zaken calorieën, eiwitten, koolhydraten, vetten, lichaamsgewicht en BMI. In de Chinese geneeskunde wordt daar geen aandacht aan gegeven. Er wordt vooral gelet op de kwalitatieve werking van voeding op het lichaam. Er wordt gekeken naar de invloed van voeding op het Qi en het Bloed en het evenwicht in het dieet. Dus in plaats van met het hoofd de voeding te analyseren, houden de Chinezen zich vooral bezig met het voelen. Als je goed voelt, dan weet je welke voeding goed voor je is en welke niet.
In de Chinese Vijf Elementen voedingsleer onderscheiden we de elementen Hout, Vuur, Aarde, Metaal en Water. Elk van deze vijf elementen correspondeert met een specifieke smaak en een specifiek orgaansysteem. Bij Hout hoort de zure smaak en het orgaansysteem van Lever en Galblaas. Bij Vuur hoort de bittere smaak en het orgaansysteem van Hart en Dunne Darm. Bij Aarde hoort de zoete smaak en het orgaansysteem van Milt en Maag. Bij Metaal hoort de pikante smaak en het orgaansysteem van Longen en Dikke Darm. En tenslotte bij Water hoort de zoute smaak en het orgaansysteem van Nieren en Blaas.
Evenwicht is de sleutel
Om nu een goed verteerbare maaltijd te bereiden, is het belangrijk om evenwicht te vinden in de vijf verschillende smaken. Die smaken zijn zoet, pikant, zout, zuur en bitter. Belangrijk hierbij is het evenwicht. Een goede maaltijd is zo klaargemaakt, dat alle smaken erin vertegenwoordigd zijn, maar dat geen enkele smaak daarbij overheerst. Het is dus niet zo, dat hoe meer zoetigheid je toevoegt, hoe meer je de Milt en de Maag versterkt. Integendeel. Teveel zoet schaadt de Maag en de Milt juist. Voor de andere vier smaken en orgaansystemen geldt hetzelfde.
Verder is het nog belangrijk dat er een evenwicht is in de thermische werking van voedingsmiddelen. Zo wordt er onderscheid gemaakt in verhittende, verwarmende, neutrale, verfrissende en koude voedingsmiddelen. De verhittende en verwarmende voedingsmiddelen behoren tot het Yang en de verfrissende en koude voedingsmiddelen behoren tot het Yin. Belangrijk dus dat Yin en Yang in evenwicht zijn. Als Yang overheerst, dan is er teveel hitte en te weinig Yin om te koelen. Als Yin overheerst, dan is er teveel koude en te weinig Yang om te verwarmen.
En tot slot: om een maaltijd goed verteerbaar te maken, is het belangrijk om de voeding te koken. Koken is in deze zin elke vorm van warme bereiding. Dat kan zijn blancheren, stomen, grillen, wokken, in water koken, BBQ-en of frituren. Het gaat erom, dat de voeding enigszins wordt ‘voorverteerd’ door het kookproces. Daardoor is de voeding door de Maag makkelijker verder te verteren. Teveel aan rauwe voeding zoals rauwkost en rauw fruit zijn dus een belasting voor de Maag.
Wil je meer weten over de Chinese Vijf Elementen voedingsleer?
Een aantal mooie boeken van Barbara Temelie over dit onderwerp zijn in het Nederlands vertaald. Verder ben ik bezig met het opzetten van een praktische workshop over de Chinese Vijf Elementen voedingsleer. Dus wil je leren hoe je zelf in een handomdraai een smakelijke, voedzame en gezonde maaltijd op tafel zet? Laat het me weten. Dan houd ik je hiervan op de hoogte.
Liefs,
Suzan