Valentijnsdag: bij uitstek de gelegenheid om deze week een blog speciaal aan het Hart, het symbool van de liefde, te wijden. In het Westen wordt het Hart hoofdzakelijk beschouwd als het orgaan dat verantwoordelijk is voor het rondpompen van het bloed in onze aderen. In de Chinese geneeskunde omvat het Hart echter zoveel meer. Daarover in dit artikel meer.
De Keizer
In de TCM wordt het Hart gezien als de Keizer van alle interne organen. Niet alleen omdat het Hart moet zorgen voor een goede bloedcirculatie, maar ook omdat het Hart de residentie is van de Shen. De Shen kunnen we het beste vertalen met de geest, de spirit, de essentie van wie we als mensen zijn. Omdat het Hart de spirit huisvest, wordt het Hart de Keizer genoemd. Het Hart moet als een Keizer worden beschermd, omdat het onze kern, onze ‘controlekamer’ bevat.
De Shen of de geest noem ik de ‘controlekamer’, want deze heeft namelijk vijf belangrijke functies. Dat zijn de mentale activiteit (inclusief de emoties), het bewustzijn, het geheugen, het denken en de slaap. Deze vijf functies zetelen dus in het Hart (side note: in de westerse geneeskunde behoren deze functies tot de hersenen). Als het Hart sterk is en het Bloed overvloedig, dan is er een emotionele en mentale balans en iemands bewustzijn is helder, er is een goed geheugen, een scherp denkvermogen en een goede slaap. Een gezonde Shen is gemakkelijk te herkennen aan een bepaalde glans en sprankeling in iemands ogen.
Is het Hart zwak en het Bloed deficiënt dan kunnen er mentale en emotionele problemen ontstaan, alsmede een slecht geheugen, verzwakt denkvermogen, rusteloosheid, slapeloosheid en in ernstige gevallen bewustzijnsverlies.
Het Hart en de emoties
Binnen de TCM worden vijf emoties onderscheiden en elk van de vijf emoties beïnvloedt een intern orgaan. Zo beïnvloeden woede en frustratie de Lever, zorgen maken en piekeren de Milt, verdriet de Longen, angst de Nieren en vreugde het Hart. Vreugde op zichzelf is natuurlijk geen ziekmakende emotie, maar een overvloed aan vreugde kan dat wel zijn en het kan het Hart ernstig aantasten. Denk bijvoorbeeld aan hysterie en manisch gedrag. Teveel aan vreugde kan een persoon fysiek uitputten.
Verder is het Hart het centrum van alle emoties. Dus woede en frustratie tasten de Lever aan, maar ook het Hart, omdat de Shen, het bewustzijn, dat in het Hart huist de emotie herkent. Hetzelfde geldt voor zorgen maken, verdriet en angst.
Het Hart en het Bloed
Het Hart is binnen de TCM niet het enige orgaan dat verantwoordelijk is voor de bloedcirculatie. Zij werkt daarin nauw samen met de Longen, de Milt en de Lever. De Longen en de Milt maken gezamenlijk het Qi aan (vanuit voeding en ingeademde lucht) en vervolgens wordt die Qi door het Hart omgezet in Bloed. De Lever regelt het Bloedvolume in het lichaam; zij slaat het Bloed op en laat het stromen waar en wanneer het nodig is.
De kleur van het gezicht
Aan de kleur van iemands gezicht kun je de toestand van het Hart en het Bloed aflezen. Een sterk Hart zorgt voor een roze en glanzende kleur. Als het Hart zwak is, zal het eerder een bleke en doffe kleur in het gezicht veroorzaken.
Het Hart en de tong
Het Hart heeft grote invloed op hoe de tong eruit ziet qua vorm, kleur en andere verschijnselen zoals bijvoorbeeld zweertjes. Ook beïnvloedt de conditie van het Hart de spraak en verstoringen kunnen leiden tot bijvoorbeeld stotteren, onophoudelijk gepraat of onaangepast gelach. Het puntje van de tong reflecteert de Hartzone. Een bleekroze kleur van het tonglichaam is een gezond teken.
Verstoringen van de spirit
Het Hart behoort tot het element Vuur evenals de rode kleur en het zomerseizoen. Het Vuur-element heeft een verspreidende energie; het leidt naar boven en naar buiten. Denk maar aan een vlam, of een uitslaande brand maar ook aan de ‘vurige’ types in de zuidelijke landen die erom bekend staan om expressief, vurig, snel en ook met veel met handgebaren te communiceren.
Teveel Vuur in het lichaam kan ervoor zorgen dat de spirit rusteloos wordt. Het is daarom belangrijk om daar in de voeding rekening mee te houden en tegenwicht te bieden aan het Vuur. Voedingsmiddelen die het Hart ondersteunen, zijn voedingsmiddelen die de Warmte in het lichaam verjagen en die het daardoor kalmeren. Dat zijn over het algemeen voedingsmiddelen met een bittere kwaliteit en smaak. De bittere smaak leidt naar beneden en dat is tegengesteld aan het oplaaiende karakter van Vuur. Voorbeelden van bittere voeding zijn: spruitjes, veldsla, brandnetel, grapefruit, citroen- en sinaasappelschil, boekweit, quinoa, rogge, groene thee en witlof. Bekende bittere kruiden zijn verse salie, oregano, rozemarijn, tijm en kurkuma. Om de geest te kalmeren, kun je ook denken aan voedingsmiddelen als selderij, komkommer, champignons, citroen, moerbei, chiazaad, bruine rijst, havermout, melk, ghee (geklaarde boter), basilicum, kamille en dille.
Heb je last van slapeloosheid? Of voel je je angstig, rusteloos of opgejaagd? Probeer dan ook wat minder energetisch verhittende voeding te nemen. Vermijd producten als gember, knoflook, pepers en sambal, maar ook frituur, BBQ, grill (dit zijn zeer hete bereidingen), alcohol, koffie en tabak. Ook is het voor de Shen beter om geraffineerde suiker, kunstmatige zoetstoffen en sterk bewerkte voeding (zoals kant-en-klaar-maaltijden) uit je dieet te bannen. Verder is het belangrijk om stress en woede zoveel mogelijk te vermijden. Dit kan namelijk ook voor extra hitte in het lichaam zorgen en de spirit verder verstoren.
Liefde gaat door de maag
In de TCM is er een directe relatie tussen de Maag en het Hart. Het nuttigen van overdadige maaltijden of laat eten in de avond kan zorgen voor slapeloosheid of door dromen verstoorde slaap. Dus zorg voor kleinere porties en voorkom dat je teveel eet of dat je ’s avonds te laat eet. Zelf houd ik uiterlijk 19:00 uur aan als grens. Na 19:00 uur niets meer eten tot de volgende ochtend zorgt ervoor dat de spijzen voor het slapen gaan grotendeels zijn verteerd en dat het lichaam ’s nachts alle energie kan gebruiken om te regenereren. Doe je aan intermittent fasting, dan is het het beste om ’s middags na 16:00 uur niets meer te eten tot de volgende ochtend. Langzaam eten, goed kauwen en genieten van de maaltijd is ook essentieel voor een vlotte vertering. Gebruik verder kruiden als anijs, gember of munt om de vertering te ondersteunen. Verminder stress en ontspan tijdens de maaltijd.
Ik wens je een fijne Valentijnsdag samen met je geliefde – of met alle liefde voor jezelf :).
Knuffel,
Suzan